2015 Treasures of nature

Emiel van der Pol, Kunsthistoricus

DE DRANG TOT BEWAREN
De meest 'recente' reeks werken (2015) van Petra Hart raakt aan een raadselachtig grondbeginsel van de menselijke natuur; de drang tot bewaren. Deze drang uit zich in vele aspecten van het bestaan, van het conserveren van voedsel voor barre tijden tot het in stand willen houden van cultuur, traditie en erfgoed. Door waardevolle objecten (en immateriële gebruiken) te conserveren dragen we de ideeën hieromtrent over aan een volgende generatie. Bovendien neemt de waarde van zaken alleen maar toe naarmate ze ouder en zeldzamer worden. De praktijk van bewaren draagt echter een voortdurende paradox in zich: wie wat bewaart verandert de context van het bewaarde onherroepelijk. Het horloge van opa wordt ieder jaar en met iedere generatie minder een uurwerk en meer een herinnering, een kenteken van gepasseerde tijd en een verloren familielid. De waarde van het object ligt niet langer in het praktisch nut ervan maar verplaatst zich naar de subjectieve ervaringen die het kan oproepen. Preserving treasures of nature is een poging tot het bewaren van natuurervaringen op een eigentijdse wijze.

ALLES IS ONDERHEVIG AAN ENTROPIE
Mensen kunnen de tand des tijds niet trekken. Alles is onderhevig aan entropie. Dit begrip uit de thermodynamica (geïntroduceerd door de Pruisische natuurkundige Rudolf Clausius in de 19e eeuw) omvat de neiging van al het stoffelijke om naar verloop van tijd terug te keren naar haar meest basale moleculaire staat. De mens zet zich voortdurend in voor een her-configuratie van al dit stof naar eigen inzicht. Glas, baksteen en pigmenten getuigen van de wonderlijke inventiviteit van mensen in hun gebruik van de moleculaire rijkdom van de aarde. Voor Petra Hart zijn deze pigmenten een eerste stap op weg naar een beter begrip van de essentie van natuur. Pure kleuren worden gedestilleerd uit mineralen en planten maar ook het exoskelet van een mijt of kever kan in poedervorm op een schilderspalet belanden.

DE LEEFTIJD VAN DINGEN
Het bestaan lijkt zo nog het meest op het steeds weer herbouwen van zandkastelen op een plek waar de golven onherroepelijk weer zullen toeslaan. Misschien dat er daarom juist in het Westen zoveel waarde wordt gehecht aan historie, aan de leeftijd van dingen. Dit zandkasteel staat nog, al woelen de golven aan haar pijlers. Aan historie verbonden ideeën van echtheid en authenticiteit spelen een rol van groot belang binnen de westerse cultuur. Dit is klaarblijkelijk zo binnen de kunst maar ook voor bijvoorbeeld nationale identiteit speelt de vraag wat 'echte' cultuur is. Dit in contrast met veel Aziatische culturen, waarbinnen juist de voortdurende verandering van context de basis vormt van de omgang met geschiedenis. In Thaise tempels worden eeuwenoude beelden simpelweg vervangen zodra ze beschadigd zijn en worden ze bovendien dagelijks in een schoon gewaad gehuld. Of denk aan de tradities binnen Japanse ambachten, waarbinnen het hoogst haalbare voor een leerling de exacte herhaling van zetten van de meester is. Het conserveren van een veranderlijke fysieke wereld is hier ondergeschikt aan het in stand houden van een wellicht minder entropische wereld van (religieuze) ideeën. Petra zoekt in feite een gulden middenweg, een manier om zowel het metafysisch idee als de uiterlijke verschijningsvormen van haar onderwerp te preserveren.

ZICHT, TAST EN SMAAKPAPILLEN WORDEN GEPRIKKELD
Ironisch genoeg is er in de westerse wereld ondanks haar wens tot behoud van het verleden geen oorspronkelijke, authentieke natuur meer te vinden. Al het natuurschoon wat we vinden is een recente menselijke creatie. Bovendien versnelt de menselijke aanwezigheid de entropie van het beetje wildernis wat er nog wel is. Dus wat betekent het in die zin om 'natuurschatten' te willen bewaren? Preserving treasures of nature is geen terrarium of dierentuin, geen poging om het idee van wilde natuur angstvallig in leven te houden. Het is eerder een poging om natuurervaringen in een capsule van kunst te concentreren. Petra Hart beleefde haar jeugd buiten de dynamiek van de stad. Aan de natuur heeft zij intieme herinneringen. Natuurschoon is voor haar geen abstract idee maar een aan emotie gebonden deel van haar verleden. Wellicht dat deze ervaringen haar treasures of nature zijn. Het bereik van haar werk gaat echter voorbij aan deze persoonlijke drijfveer. Het is deel van een zoektocht naar manieren om de natuur te conserveren, wellicht juist door haar aan te passen aan een tijd van grote ecologische veranderingen en vergaande verstedelijking. Ze betrekt alle zintuigen bij deze zoektocht; zicht, tast en smaakpapillen worden geprikkeld met strak gecomponeerde natuurervaringen.

DE DIGITALE HERINTERPRETATIE VAN HET ORIGINELE SKELET
Het project staat kunsthistorisch gezien in een lange lijn van pogingen om met behulp van kunst de brede context en niet slechts de aanblik van een object te conserveren. Van Griekse pogingen om natuurgetrouw schimmen uit Plato's ideeënwereld uit marmer te houwen tot Franse historische allegorieën en het kubistisch streven alle mogelijke aanzichten in één beeld te vangen. Kunst is in staat tijd en ervaring te concentreren, te stollen in een netwerk van symbolen. Om dit te kunnen doen moet zij de realiteit ontleden, deconstrueren. Pas wanneer de kleinste onderdeeltjes gekend zijn kan de kunstenaar een bepaalde essentie overdragen aan het publiek. Petra Hart laat haar publiek dit proces van deconstructie zien en fysiek ervaren. Het daadwerkelijke skelet van het originele dier deelt een oppervlak met de digitale, vectormatige interpretatie van dit skelet en een staalkaart van alle kleuren die het dier ooit bezat. Ze ontdoet haar onderwerp van restricties van schaal en materialiteit door het over te hevelen naar de digitale wereld. Met veel oog voor detail maakt ze een driedimensionale tekening, opgebouwd uit een raster van vectoren en kleuren. Dit digitale raster vormt de basis voor een inverse ets, een spel van lijnen op koper welke de digitale herinterpretatie van het originele skelet laat zien. Deze koperplaat wordt gespiegeld door een vlak van vloeiende kleuren uitgevoerd in epoxyhars. Op deze tweedimensionale deconstructie van de visuele gegevens van haar onderwerp wordt vervolgens het opgezette skelet van het origineel gemonteerd. Uiteindelijk omgeeft ze haar werk met een web van associaties in de vorm van recepten, design en drukwerk.

SERVING TREASURES OF NATURE
Haar proces is chromatografisch te noemen; vanuit een geconcentreerde druppel ervaring creëert ze een wijd uiteenlopend palet van technieken en associatieve beelden waarmee ze een ooit levend wezen zo dicht mogelijk benaderd. Zo beperkt ze zich niet tot een object aan de wand maar serveert ze haar treasures als voedsel en maakt ze deze kleine geschiedenissen met behulp van ontmoetingen deel van sociale netwerken. Ze laat de uiterlijke schoonheid en wonderlijke wiskundigheid van insecten zien, maar refereert gelijktijdig aan processen van globalisering en voedselschaarste. Een sprinkhaan is zowel een door evolutie geperfectioneerde plaag voor landbouwgrond als een meer natuurvriendelijke bron van eiwitten voor de wereldbevolking. Het eten van insecten is in veel gebieden al eeuwen gemeengoed maar maakt nu pas zijn intrede in West-Europa als mogelijke oplossing voor de grote afhankelijkheid van bio-industrie. Globale en vaak tegenstrijdige processen worden zo verbonden aan het lijfje van één enkel exemplaar van de soort.

GESTOLDE HEDENDAAGSE HERINNERINGEN
Door al deze verhalen gelijktijdig en in meerdere vormen te vertellen probeert ze alle zintuigen aan te spreken die een rol spelen in het vormen van herinneringen. Herinneringen zijn misschien wel de basis voor ons verlangen en vermogen tot bewaren. Toch is een herinnering geen exacte reconstructie van iets wat gebeurt is. Het is eerder een poging van het brein om verschillende clusters van kennis toepasbaar te maken op de huidige situatie. Het geheugen is geen fotoboek. Het is een associatieve databank van indrukken die zich manifesteren als dromen, herinneringen en ingevingen. Zoals de Madeleine in À la recherche du temps perdu van Marcel Proust een heel register aan herinneringen van de verteller opentrekt, zo zijn ook de werken van Petra Hart geen momentopnames of encyclopedische registraties van natuurwonderen. Eerder zijn het gestolde hedendaagse herinneringen die geduldig wachten tot een nieuwe generatie ze weer vloeibaar maakt.